| Sadiq Niftullayev | DNT molekulu müasir biologiya elminin, xüsusən də, genetika və molekulyar biologiyanın onurğa sütununu təşkil edir. Necə deyərlər, əgər biologiya elmini qədim dünya tarixi hesab etsək, onda heç şübhəsiz ki, DNT molekulu o dövrün Roması olardı. Niyə? Çünki, qədim dünyada bütün yolların Romaya apardığı kimi, müasir biologiyada da bütün yollar DNT’yə aparır.
Yeni Dərmanların Kəşfi
Aşağıdakı dialoq məni uzun illər boyu təqib edib. Dialoqun tərkibi zaman ötdükcə müəyyən qədər dəyişsə də, strukturu və mahiyyəti eyni olaraq qalır. O: İndi sən farmakologiya oxuyub nə olacaqsan? “aptekçi”? Mən: (farmakologiya haqda bacardığım qədər ətraflı məlumat vermək səyi nəticəsində əmələ gəlmiş bir neçə budağı olan, pis quraşdırılmış cümlə) O: Əşi, bir dənə aptek açarsan […]
Növlərin Mənşəyi – Ⅰ Fəsil – Əhliləşdirmə Şəraitində Çeşidlilik
| Charles Darwin | | Tərcümə: Ərtoğrul Alışbəyli, Vüsal Fərzəliyev, Rəşad Yusifov | Dəyişkənliyin Səbəbləri—Vərdişin Təsirləri—Qarşılıqlı Dəyişmə—İrsiyyət—Əhliləşdirilmiş Çeşidlərin Xüsusiyyəti—Çeşidlər və Növləri fərqləndirmənin Çətinlikləri—Bir və ya bir neçə Növdən olan əhliləşdirilmiş Çeşidlərin Mənşəyi—Ev Göyərçinləri, onların Fərqləri və Mənşəyi—Qədim dövrlərdən izlənilən Seçmə Qanunları və onların Təsirləri—Metodiki (şüurlu) və Şüursuz Seçmə—Əhliləşdirilmiş Çeşidlərin Naməlum Mənşəyi—İnsanın Seçmə Qabiliyyətini artıran əlverişli […]
İşığın Dilemması
Keçən əsrin əvvəllərində elmdə çox radikal dəyişikliklər baş verdi. Bunlardan insanlığı ən çox təəccübləndirən və təbiət haqqında bildiklərimizin əslində nə qədər az olduğunu bizə bir növ xatırladanlardan biri də “Kvant Fizikası” oldu. Kvant fizikası klassik fizikadakı bəzi anlayışları kökündən titrətdi. Əlbəttə, bu klassik fizikanın yanlış olması demək deyil. Sadəcə olaraq, biz öyrəndik ki, ölçülərin kiçik […]
Beyin, “Dərmanlar” və Rock ’n’ Roll
Duyğu orqanları ətraf mühitdəki məlumatı—içdiyiniz NZS-in dadını, səs-küylü kafedə dostunuzun siqaretini tüstülədərək elədiyi söhbətləri, yan masada əyləşmiş qızların varlığını—bədənimizin içində kilometrlərcə uzanan elektrik naqilləri ilə daşınacaq olan impulslara çevirir. Beynin funksiyası, gələn bu informasiya selinin içindən ən vacib olan məlumatları işləyib, hal-hazırda getdikcə NZS-in təsiri altına düşməkdə olan canlının nə edəcəyini təyin etməkdir (gəlinən nəticə: […]
Ana Dilində Danışan Adam
Aldım qələmi əlimə ilk yazımı yazmaq üçün, amma başlıqdaca ilişib qaldım. Əslində, niyyətim bir neçə dildə danışan adamların bu dillər arasında necə keçid elədikləri və beynin bu funksiyanı necə həyata keçirdiyi haqda oxuduqlarımı sizlərlə bölüşmək idi. Bəlkə, gələcəkdə bu mövzuya toxunarıq, indi isə, “Ana dilində danışan adam kimdir?” sualına cavab verməyə çalışaq. Dilçilik elmində ana […]
Süni Beyinlər
19-cu əsrin ortalarından bəri elm adamları bədənimizin geri qalanını idarə edən yağlı ət parçası olan beynin nədən ibarət olduğunu, necə qurulduğunu öyrənməyə çalışıblar. İspan neyroanatom Santiago Ramón y Cajal (az. Santyaqo Ramon-i-Kaxal) ilk dəfə beynin müxtəlif növ neyronlardan ibarət olduğunu müşahidə edə bilmiş və beləcə müasir neyroelmin binəsini atmışdır (Şəkil 1). 20-ci əsrin ortalarında isə […]
Xərçəng Nədir, Onun Haqqında Nə Bilirik
Molekulyar genetika, sintetik biologiya və biotexnologiya kimi elm sahələrinin meydana gəlməsi tibb elminin inkişafına əvəzolunmaz töhfə vermiş, bir sıra xəstəliklərin müalicəsinin tapılmasına işıq tutmuş və həmin müalicə metodlarının dünya əhalisinə asan və ucuz şəkildə təqdim edilməsinə yol açmışdır. Bugün, insulinin istənilən şəkərli diabet xəstəsi üçün əlçatan olması məhz sintetik biologiya və biotexnologiyanın uğurlarından biridir. Ana […]
İntellekt – Şüur
Bir pişiyin ya da həşəratın gözündən dünyanın necə göründüyü sizə də maraqlı gəlibmi? Belə sualların bizə çətin gəlməsinin səbəbi dünyaya məhz insan pəncərəsindən baxmağımızdır. Əlbəttə bundan çıxış yolumuz yoxdur kimi görünür, lakin əlimizdən gələn yeganə şey ən azı bütün insanlar üçün doğru olan anlayışlar və ideyalarla dünyanı izah etməkdir. Bu obyektivlik prinsipi ilə ətrafımızda baş […]
Şəxsiləşdirilmiş Tibb
Genetika sahəsində ötən əsrin həyəcanlandıran, bir o qədər də keşməkeşli elmi kəşfləri və bu kəşflərin 21-ci əsrə daha dolğun texnologiya ilə birlikdə girməsi, elm adamlarına daha səmərəli və mürəkkəb araşdırmalar aparmaq imkanı verib. Artıq, ilk insan DNT-sinin tamamilə oxunmasından 13 il ötür. Bu nailiyyət nəticəsində tibb sahəsində böyük irəliləyişlər olub. Xərçəng xəstəliyi də daxil olmaqla […]